تولید ناخالص داخلی چیست؟ معرفی GDP و درآمد سرانه

تاریخچه تولید ناخالص داخلی

مفهوم تولید ناخالص داخلی برای اولین بار در سال ۱۹۳۷ مطرح شد، زمانی که اقتصاددان اداره ملی تحقیقات اقتصادی (NBER)، سیمون کوزنتس، درباره رکود بزرگ (Great Depression) گزارشی به کنگره ایالات متحده ارائه کرد. در آن زمان، سیستم آماری رایج از تولید ناخالص داخلی، GNP بود. پس از کنفرانس برتون وودز در سال ۱۹۴۴، تصمیم به استفاده از GDP به عنوان استاندارد اندازه‌گیری اقتصاد ملی گرفته شد. با این حال، ایالات متحده تا سال ۱۹۹۱ به استفاده از GNP به عنوان معیار رسمی اندازه‌گیری سطح رفاه ادامه داد و بعداً GDP را پذیرفت.

انواع تولید ناخالص داخلی

1. تولید ناخالص داخلی اسمی: این نوع از تولید ناخالص داخلی، قیمت‌های جاری را در محاسبه خود در نظر می‌گیرد. به عبارت دیگر، تورم و افزایش قیمت‌ها در محاسبه این نوع از GDP مد نظر است. تمام کالاها و خدماتی که در تولید ناخالص داخلی اسمی در نظر گرفته می‌شوند، بر اساس قیمت‌های آن‌ها در آن سال ارزیابی می‌شوند. این نوع از تولید ناخالص داخلی با استفاده از ارز محلی یا دلار آمریکا با نرخ مبادله بازار ارز ارزیابی می‌شود تا تولید ناخالص داخلی کشورها در شرایط مالی قابل مقایسه باشد. تولید ناخالص داخلی اسمی به مقایسه تولیدات فصلی در یک سال استفاده می‌شود.

2. تولید ناخالص داخلی حقیقی: در این روش، با احتساب تأثیر تغییرات تورم، تعداد کالاها و خدمات تولید شده طی یک سال مشخص به دست می‌آید و قیمت‌ها سال به سال ثابت نگه داشته می‌شوند تا بتوان روند تولیدات در طول زمان را بدون تأثیر افزایش یا کاهش تورم ارزیابی کرد. چرا که GDP بر اساس ارزش پولی کالاها و خدمات است، در معرض تورم قرار می‌گیرد.

تورم باعث افزایش GDP یک کشور می‌شود، اما این مسأله لزوماً نشان‌دهنده تغییر در کیفیت یا کمیت کالاها و خدمات تولید شده نیست. بنابراین، با توجه به تولید ناخالص داخلی اسمی تنها نمی‌توان دلیل افزایش گزارش شده را افزایش حجم تولیدات یا افزایش قیمت‌ها دانست.

تعدیل تولید ناخالص داخلی (GDP)

برای بهترین استفاده از رقم GDP یک کشور، می‌توان از تنظیماتی استفاده کرد. برای اقتصاددانان، GDP نشان‌دهنده اندازه اقتصاد یک کشور است، اما اطلاعات بیشتری درباره شرایط زندگی در آن کشور فراهم نمی‌کند. برخی از این نقصان به دلیل ناهمسانی در اندازه جمعیت و هزینه‌های زندگی بین کشورها ایجاد می‌شود. به عنوان مثال، مقایسه GDP اسمی بین چین و ایرلند اطلاعات کافی درباره وضعیت زندگی در این دو کشور را ارائه نمی‌دهد، زیرا جمعیت چین تقریباً ۳۰۰ برابر جمعیت ایرلند است.

نحوه استفاده از داده‌های تولید ناخالص داخلی

بیشتر کشورها داده‌های تولید ناخالص داخلی را هر ماه یا سه ماه یکبار منتشر می‌کنند. در ایالات متحده، اداره تجزیه و تحلیل اقتصادی (BEA) چهار هفته پس از پایان هر فصل، گزارش پیش‌فصلی GDP را منتشر می‌کند و سه ماه بعد از پایان آن فصل، گزارش نهایی را ارائه می‌دهد. این گزارش‌های BEA جامع و پرجزئیات است و برای اقتصاددانان و سرمایه‌گذاران بسیار مفید است. تأثیر بازار به‌طور کلی محدود است، زیرا گزارش یک شرایط گذشته است و ممکن است زمان زیادی بین انتشار گزارش فصلی و نهایی وجود داشته باشد.

تعدیل تولید ناخالص داخلی (GDP)

تولید ناخالص داخلی فقط به معاملات رسمی و ثبت‌شده توجه می‌کند و بنابراین فعالیت‌های غیررسمی و ثبت‌نشده اقتصادی را نادیده می‌گیرد. این شامل کارمندانی است که در معاملات نقدی شرکت می‌کنند، فعالیت‌های بازار زیرزمینی و کارهای داوطلبانه بدون دریافت دستمزد است، که ممکن است تأثیر قابل توجهی در تغییرات اقتصادی کشور داشته باشند. همچنین، ارزش تولیدات خانگی و وقت‌گذرانی در زمان آزاد که بخشی از زندگی افراد در همه جوامع است را به حساب نمی‌آورد.

محدودیت‌های جغرافیایی در اقتصاد جهانی

در محاسبه تولید ناخالص داخلی، سودهای کسب شده توسط شرکت‌های خارجی در یک کشور که به سرمایه‌گذاران خارجی تعلق دارد، در نظر گرفته نمی‌شود. این ممکن است باعث شود که میزان تولید واقعی اقتصادی یک کشور بیشتر از حد بنظر برسد. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، تولید ناخالص داخلی ایرلند حدود ۴۹۹ میلیارد دلار و درآمد ناخالص ملی آن ۳۷۲ میلیارد دلار گزارش شده بود که اختلاف ۱۲۷ میلیارد دلاری به دلیل خارج شدن سود شرکت‌های خارجی مستقر در ایرلند بوده است.

تمرکز بر مبانی مادی و رفاه کلی

تولید ناخالص داخلی تأکید زیادی بر رشد مادی و خروجی‌های مادی دارد و به صورت عمدی هزینه‌ها و تراکنش‌های بین کسب‌وکارها را در محاسبه خود در نظر نمی‌گیرد. این باعث می‌شود که اهمیت مصرف نسبت به تولید در اقتصاد بیش از حد تأکید شود و حساسیت کمتری به نوسانات اقتصادی نشان دهد.

تولید ناخالص داخلی یک عامل بسیار مهم است

با وجود اینکه تولید ناخالص داخلی یکی از معیارهای مهم توسعه اقتصادی است، اما تنها نباید به عنوان معیار اصلی در نظر گرفته شود. این معیار ممکن است به صورت گویا، موفقیت اقتصادی یک کشور را نشان دهد، اما نمی‌تواند به تنهایی وضعیت رفاه و کیفیت زندگی شهروندان را به خوبی نمایش دهد. از این رو، توسعه‌یافتگی اقتصادی بهتر است که همراه با سایر معیارهایی همچون شاخص توسعه انسانی اندازه‌گیری شود.