قرارداد هوشمند چیست؟ معرفی Smart Contract و بررسی کاربرد های آن
قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت (Smart Contract) توافقی است که در قالب کدهای رایانه‌ای برنامه‌ریزی شده است و بین دو شخص یا نهاد انجام می‌شود. این ایده ابتدا در دهه ۱۹۹۰ توسط نیک سابو، یکی از پیشگامان علوم کامپیوتر مدرن، مطرح شد. قرارداد هوشمند تحت شرایط و ضوابط خاصی از طریق یک پروتکل بدون واسط اداره می‌شود و بندهای قرارداد از طریق بلاکچین که یک دفتر کل توزیع شده و غیرمتمرکز است ذخیره و اجرا می‌شود.
قرارداد هوشمند چیست؟ معرفی Smart Contract و بررسی کاربرد های آن
یکی از مثال‌هایی که قابلیت نمایان‌کردن عملکرد قرارداد هوشمند را دارد، دستگاه‌های خودکار فروش آب‌میوه در شهرها است. در این دستگاه‌ها، هیچ نیازی به واسطه یا فروشنده به عنوان میانجی بین کارخانه و خریدار وجود ندارد. خریدار محصول موردنظر خود را انتخاب کرده، مبلغ مربوطه را پرداخت می‌کند، و سپس دستگاه به صورت خودکار محصول را در اختیار خریدار قرار می‌دهد. قرارداد هوشمند نیز به مانند این عملکرد عمل می‌کند؛ در آن، خریدار بدون نیاز به واسطه، مبلغ معامله را به حساب بلاکچین خود واریز می‌کند، و سپس این مبلغ بر اساس مفاد قرارداد به حساب طرف مقابل انتقال می‌یابد.
تفاوت قرارداد هوشمند با قرارداد سنتی
در قراردادهای سنتی، همواره نیاز به واسطه برای تنظیم و اجرای قرارداد وجود دارد که معمولاً هزینه‌ای به عنوان کمیسیون دریافت می‌کند. همچنین، این قراردادها امکان تغییر یا حذف دارند و هر یک از طرفین معامله می‌توانند به آسانی شرایط را تغییر دهند. در مقابل، قراردادهای هوشمند نیاز به واسطه ندارند و به صورت همتا به همتا میان طرفین معامله انجام می‌شوند. همچنین، شرایط و ضوابط قراردادهای هوشمند غیرقابل تغییر هستند و پس از تنظیم و انتشار قرارداد، امکان فسخ یک‌طرفه و تقلب وجود ندارد.
اجزای قرارداد هوشمند:
هر قرارداد هوشمند از پنج اجزای اساسی تشکیل شده است:
- امضاکنندگان: طرفین معامله که از طریق امضای دیجیتال تایید می‌کنند که قرارداد مورد تایید آن‌هاست.
- موضوع قرارداد: موضوع یا آیتمی که در قرارداد مورد بحث قرار می‌گیرد.
- شرایط قرارداد: شرایط و ضوابطی که به زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی نوشته می‌شوند و متناسب با فضای قرارداد است.
- اوراکل: سیستمی که اطلاعات خارج از بلاکچین را به قرارداد ارائه می‌دهد.
- پلتفرم اختصاصی: پلتفرمی که قرارداد هوشمند در آن منتشر شده و از آن استفاده می‌کند.
محیط قرارداد هوشمند
محیطی که قرارداد هوشمند در آن منتشر و اجرا می‌شود، باید از سیستم رمزنگاری داده‌ها پشتیبانی کند تا امنیت تراکنش‌ها تضمین شود. این سیستم رمزنگاری در شبکه‌های کریپتوکارنسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، شبکه‌ای که قرارداد هوشمند بر اساس آن است، باید غیرمتمرکز و بدون حضور نهاد مرکزی باشد تا اطمینان از امنیت و شفافیت تراکنش‌ها حاکم باشد. در نهایت، بستر قرارداد هوشمند باید کاملاً قابل اعتماد و امن باشد و دارای گواهی SSL و HTTPS و سایر پروتکل‌های امنیتی باشد.
کاربرد قرارداد هوشمند
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های قراردادهای هوشمند، قابلیت اجرای تمام فعالیت‌ها در فضای دیجیتال است. این قابلیت تنها در صورتی امکان‌پذیر است که فعالیت مورد نظر به صورت دیجیتالی قابل تعریف باشد. به همین دلیل، کاربردهای قراردادهای هوشمند بسیار متنوع است و در زمینه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حالت کلی، کاربردهای اسمارت کانترکت به شرح زیر دسته‌بندی می‌شوند
۱. دیفای (DeFi): دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز، مهم‌ترین کاربرد قراردادهای هوشمند است. این شامل فعالیت‌هایی مانند وام‌دهی، وام‌گیری، صرافی ارز دیجیتال و…
۲. ایجاد توکن جدید: ایجاد توکن‌های ارز دیجیتال یکی دیگر از کاربردهای مهم قراردادهای هوشمند است. این توکن‌ها با استفاده از قراردادهای هوشمند ساخته می‌شوند و کاربردهای متعددی دارند.
۳. اتوماسیون: خودکارسازی یا اتوماسیون با استفاده از قراردادهای هوشمند، کاربرد بسیار زیادی دارد. به عنوان مثال، دولت‌ها می‌توانند برای ثبت اسناد مربوط به املاک، خودروها و دارایی‌های دیگر بدون نیاز به نیروی انسانی، از این قابلیت بهره ببرند.
بهترین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند
در سال‌های اخیر، تعداد پلتفرم‌های قرارداد هوشمند افزایش یافته است. اتریوم به عنوان اولین پلتفرم بلاکچینی که از قرارداد هوشمند استفاده می‌کند، بیشترین سهم از بازار اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را دارد و بیشترین مزیت استفاده برای dAppها را دارا است.
پلتفرم‌های دیگری همچون پولکادات، سولانا و کاردانو نیز از قراردادهای هوشمند حمایت می‌کنند. هرکدام از این پلتفرم‌ها ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند که بر اساس نیازهای کسب‌وکار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
توصیه نهایی
قبل از استفاده از قراردادهای هوشمند در هر حوزه‌ای، باید تمام جوانب و نیازهای آن کسب‌وکار مورد بررسی دقیق قرار گیرد. از این جهت، مکانیسم‌های جلوگیری از کلاهبرداری و امنیت باید به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد تا از هرگونه ریسکی جلوگیری شود.
