پولشویی یک فرآیند است که طی آن پول‌هایی که از طریق فعالیت‌های غیرقانونی به دست می‌آید، با پردازش در تراکنش‌های بانکی، منبع مالی خود را پنهان می‌کنند تا به نظر برسد این پول از مسیر قانونی به دست آمده و اصطلاحاً “پاکسازی” شود. چرخه پاکسازی در سه مرحله انجام می‌شود:
- جایگذاری: در این مرحله، واحد پولی بدست آمده از اعمال مجرمانه که عمدتاً پول نقد است، به واحد پولی رسمی که معمولاً یک حساب بانکی است، تبدیل می‌شود.
- لایه‌بندی: در این مرحله با استفاده از تراکنش‌های مختلف چندلایه، منبع اولیه پول پنهان می‌شود.
- ادغام: پس از مرحله لایه‌بندی، پول به دست آمده از مجاری غیرقانونی با پول تمیز ترکیب شده و وارد جریان اقتصاد سالم می‌شود.
پولشویی روز به روز در حال افزایش است. هر سال تقریباً یک تریلیون دلار جریان مالی غیرقانونی رخ می‌دهد که این رقم تقریباً برابر با ۵ درصد از کل تولید ناخالص داخلی در جهان است. در مقابل، هزینه جهانی برای مبارزه با پولشویی سالانه به بیش از ۱۰ میلیارد دلار رسیده است.
کاربرد بلاکچین در مبارزه با پولشویی و جرایم سایبری
به دلیل پیچیدگی روزافزون تراکنش‌های مالی در دنیای کنونی، سیستم‌های سنتی که برای نظارت بر این تراکنش‌ها وجود دارد، کافی نیستند. کاستی‌های سیستم سنتی در جلوگیری از پولشویی را می‌توان به موارد زیر خلاصه کرد:
- فقدان اتوماسیون
- نبود قابلیت تحلیل و تجسم یکپارچه از فرآیند مبادلات
- محدودیت همکاری نهادهای بین‌المللی
- فقدان مدیریت داده و برنامه‌ریزی یکپارچه
جلوگیری از جرایم سایبری و پولشویی در بلاکچین
جرایم سایبری از نگران‌کننده‌ترین مشکلات امروزه است. نهادهای مالی و شرکت‌های بزرگ هدف گروه‌های هکری هستند. در گذشته، حملات گسترده‌ای مانند حمله باج‌افزار WannaCry به داده‌های موسسات معتبری مانند نتفلیکس، توییتر و غیره رخ داده است. حملات دیگری به منابع مالی موسسات مالی نیز صورت گرفته است، مانند هک بانک بنگلادش که ۸۱ میلیون دلار از خزانه آن به سرقت رفت. سالانه بیش از ۳۶ درصد از سازمان‌ها قربانی مجرمان اقتصادی هستند، به طوری که هزینه‌های مربوط به نظارت بر تراکنش‌های مالی در سه سال گذشته تا ۵۰ درصد افزایش یافته است.
نقش بلاکچین در پولشویی و مبارزه با آن
با فناوری بلاکچین، می‌توان همه تکنیک‌های ذخیره‌سازی داده‌ها از جمله ثبت و نقل و انتقال اموال، قراردادهای قانونی، وصیت‌نامه و غیره را تغییر داد. تمرکززدایی از هر سیستم و توزیع آن عنصر مهمی برای توسعه امنیت سایبری است. به دلیل ماهیت توزیع شده فناوری بلاکچین، سازمان‌هایی که از این فناوری برای ایمنی داده‌ها و اهداف تجاری خود استفاده می‌کنند، انعطاف‌پذیری عملیاتی خود را حفظ می‌کنند. حتی در صورتی که حمله‌ای به شبکه بلاکچین این شرکت‌ها اتفاق افتد، سازمان می‌تواند به داده‌های قبلی دسترسی داشته باشد و به کار خود ادامه دهد.
احراز هویت در بلاکچین
احراز هویت (KYC) بخشی ذاتی از فرآیند انطباق قانونی در مبارزه با پولشویی است. KYC با تعیین هویت مشتری سر و کار دارد و بررسی می‌کند که مشتری تهدیدی برای ساختار مالی سازمان و کشور نباشد. موسسات مالی با استفاده از مزایای بلاکچین در پولشویی می‌توانند این فرآیند را تقویت و نتایج نظارتی بهتری دریافت کنند. هنگامی که اطلاعات در دفتر کل بلاکچین ثبت می‌شود، قابل تغییر نیستند، که این یک عامل بازدارنده قوی برای مجرمان است زیرا در فرآیند غربالگری قابل ردیابی هستند.
در فرآیندهای فعال‌سازی AML/KYC در بلاکچین، مراحل مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
- ایجاد پروفایل: کاربران پس از ثبت نام، یک نمایه دیجیتالی در پلتفرم مبتنی بلاکچین ایجاد می‌کنند، و اطلاعات کاربران و مدارک هویتی باید در سیستم وارد شود.
- اسناد KYC: کاربران پس از بارگذاری اسناد احراز هویت خود با استفاده از API تأیید می‌شوند. داده‌ها در بلاکچین رمزگذاری شده و قابل دستکاری نیستند. البته داده‌ها در سرور ذخیره می‌شوند و نه در دفتر کل بلاکچین.
- تأیید KYC از طریق KPI: پس از تایید موسسات مالی، اطلاعات در سرور آپلود شده و هش رمزنگاری مرتبط با آن در دفتر کل بلاکچین ثبت می‌شود. هر تغییری که در KYC ایجاد شود در هش منعکس می‌شود و پلتفرم هشدارها را ایجاد می‌کند. این فناوری تغییرات را از طریق هشدارها اعلام می‌کند و مقامات بلافاصله اعلان‌ها را دریافت می‌کنند.
- نظارت بر AML: فعالیت‌های مالی مشتریان از جمله تراکنش‌ها، مقدار معامله، دفعات تراکنش‌ها، منبع پول و مالیات و جریمه‌های وضع‌شده به طور منظم بررسی می‌شود.
- طبقه‌بندی KYC: پس از تجزیه و تحلیل AML، سیستم سطح ریسک مالی مشتری را تعیین می‌کند. فرآیند نظارت KYC نیز نسبت به این سطح انجام می‌شود و سطح نظارت بر اساس امتیاز ریسک تعیین شده افزایش یا کاهش می‌یابد. نظارت بلاکچین در پولشویی را می‌توان به طور خودکار با زمان‌بندی سفارشی بر اساس امتیاز ریسک انجام داد.
آینده فناوری بلاکچین در مبارزه با پولشویی
پولشویی تهدیدی بزرگ برای بافت اجتماعی-اقتصادی یک کشور محسوب می‌شود. به همین دلیل دولت‌ها قوانین مبارزه با پولشویی AML را برای جلوگیری از ورود پول‌های کثیف به اقتصادشان اجرا می‌کنند. موسسات مالی و محققین مبارزه با پولشویی برای کشف تقلب، تأیید هویت و AML/KYC در حال توسعه بلاکچین در پولشویی و راه‌حل‌های کارآمد آن هستند.
