نقش راهکار رول آپ در مقیاس پذیری لایه دو بلاکچین
برای درک بهتر راهکار رولآپ، نخست لازم است به مفهوم مقیاسپذیری در بلاکچین توجه کنیم. بهمنظور افزایش تعداد تراکنشهای قابل ثبت در لایه اصلی بلاکچین، مفهوم مقیاسپذیری بسیار حائز اهمیت است. با اینحال، چرا بلاکچینهای لایه اول از نظر مقیاسپذیری با چالشهایی مواجه هستند؟
راهکار رول آپ در لایه دو بلاکچین
کندی در پردازش تراکنشها در بلاکچینهای لایه اول، مانند بیتکوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum)، معضل اصلی است. دلیل این کندی به نحوه پردازش تراکنشها توسط اکثریت گرهها برمیگردد. در این بلاکچینها، هر تراکنش باید توسط اکثریت گرهها تایید و پردازش شود. این تراکنشها مدام در دسترس کل عموم قرار دارند و از این رو، چالشهایی از جهت امنیت و حریم خصوصی به وجود میآید.
راهکار رول آپ (Rollup) چیست؟
راهکارهای مختلفی برای حل مشکل مقیاسپذیری ارائه شدهاند. کانالهای پرداخت، سایدچین (Sidechain)، رولآپ، و راهحلهای ترکیبی از جمله این راهکارها هستند. در اینجا به راهکار رولآپ (Rollup) میپردازیم.
راهکار رولآپ و نحوه عملکرد آن
راهکار رولآپ یک راهحل مقیاسپذیری لایه دو میباشد که عملیات تراکنشها را خارج از بلاکچین اصلی اتریوم انجام میدهد. با این وجود، دادههای مرتبط با تراکنشها به همان لایه یک ارسال میشوند. این راهکار بهطور کلی سه ویژگی دارد:
- تراکنشها بهصورت خارجی از لایه یک انجام میشوند (برای کاهش هزینه کارمزد و افزایش سرعت تراکنش).
- دادهها و اثباتهای تراکنشها در لایه یک ذخیره میشوند (برای حفظ امنیت).
- با استفاده از قراردادهای هوشمند معین شده در لایه یک، تراکنشها بهصورت دقیق و استاندارد در لایه دو اجرا میشوند.
راهکار رولآپ از کاهش هزینه کارمزد تراکنشها با فشردهسازی تعداد زیادی تراکنش خارج از زنجیره بهرهمیبرد. این تراکنشها بهصورت بستهبندی شده در لایه یک جمعآوری میشوند و در نهایت بهصورت یک تراکنش به لایه یک ارسال میگردند. این کار باعث کاهش هزینه تراکنشها و بهبود کارایی شبکه میشود.
مهمترین رولآپها و کاربرد آنها
در این بخش به مهمترین رولآپهای ارائه شده خواهیم پرداخت و در ادامه به کاربرد و برنامههای مهم هرکدام اشاره خواهیم کرد.
راهکار رول آپ اپتیمستیک (Optimistic)
در این رول آپ، هیچ اثبات اعتباری برای اینکه تراکنشها مورد قبول هستند به بلاکچین اتریوم ارسال نمیشود. بااینحال، برای اینکه امنیت اطلاعات تضمین شود، مدت زمانی بهعنوان زمان چالش در اختیار کاربران قرار میگیرد. در این مدت، کاربران میتوانند نتیجه تراکنشها را به چالش بکشند. با این کار درصورتیکه تراکنشها تأیید نشدند، همه آنها از لیست تراکنشهای معتبر شبکه اصلی حذف میشوند. اگر تراکنشها تایید شوند، کاربران میتوانند توکنهای خود را که در هنگام تراکنش ارسال کردند، برداشت کنند.
از جمله ویژگیهای مثبت رول آپ اپتیمستیک میتوان به هزینه گس کم، افزایش توان عملیاتی و پشتیبانی از قابلیت قرارداد هوشمند اشاره کرد. همچنین یکی از معایب این راهکار زمان طولانی خروج است؛ زیرا دورههای چالش میتواند هفتهها طول بکشد. از جمله مهمترین برنامههای مبتنی بر راهکار رول آپ خوشبینانه عبارتند از:
- آربیتروم (Arbitrum)
- بوبا (Boba)
- کارتزی (Cartesi)
- شبکه سوخت (Fuel Network)
- خوشبینی (Optimism)
راهکار رول آپ دانش صفر (ZK Rollup)
راهکار رول آپ دانش صفر (Zk-Rollups) به عنوان اثبات اعتبار هم شناخته میشود. با استفاده از این راهکار، میتوانید از طیف گستردهای از عملکردها را برای توکنهای قابل تعویض، توکنهای غیرقابل تعویض (NFT) و برنامههای غیرمتمرکز (dApps) پشتیبانی کنید. گواه دانش صفر، راهکاری است که در آن، به جای استفاده از مدت زمان چالش، بهصورت همزمان تاییدیههای تراکنش به شبکه اصلی یعنی بلاکچین اتریوم ارسال میشود. این مساله باعث میشود که مدت زمان لازم برای بررسی صحت تراکنشها حذف و کاربران بتوانند در سریعترین زمان ممکن، تراکنشهای خود را نهایی و اجرا کنند.
از جمله مزیتهای این راهکار Zk Rollup، میتوان به انتقال سریع تراکنشها، امنیت بالا و غیرمتمرکز بودن اشاره کرد. یکی از معایب راهکار رول آپ دانش صفر، امکان تأثیرگذاری کاربران روی سفارش تراکنش است؛ همچنین این راهکار از برخی ماشینهای مجازی اتریوم پشتیبانی نمیکند.
مهمترین برنامههای راهکار Zk Rollup
مهمترین برنامههای مبتنی بر این راهکار عبارتاند از:
- آزتک (Aztec)
- تغییرناپذیر (Immutable X)
- لوپرینگ (Loopring)
- Matter Labs zkSync
- پلیگان هرمز (Polygon Hermez)
چالشهای پیشرو برای رول آپ ها
هرچند راهکار رول آپ، بسیار پیشرفت کرده است اما، باز هم با کاستیها و چالشهایی روبهرو هستند که باید در آینده برطرف شوند. برای مثال یکی از این چالشها، ادغام خدمات مربوط به پرداختهای مالی غیر متمرکز یا DeFi است. در واقع ایجاد ارتباط بین برنامههای غیرمتمرکز در زنجیرههای راهکار رول آپ، دشوار به نظر میرسد. بااینوجود، پتانسیل بالایی در Rollups وجود دارد و احتمالاً در آینده شاهد محبوبیت بیشتر این راهکارها خواهیم بود.