مشتقات مالی چیست؟ معرفی انواع مشتقه مالی و ابزار های آن
ابزار مشتقات، ابزارهای مالی هستند که ارزش آن‌ها بر پایه دارایی ثانویه تعیین می‌شود. مشتقات مالی (financial derivatives) به یک کاربر حق خرید و فروش یک دارایی اساسی را در زمان آینده با قیمت مشخص می‌دهند. به این ترتیب، ارزش مشتقات مالی بر اساس ارزش دارایی پایه و زمان پایان قرارداد مشخص می‌شود. مشتقات به خودی خود ارزشی ندارند و ارزش آن‌ها از توافق میان دو طرف معامله بر اساس خروجی آتی از دارایی پایه ناشی می‌شود.
مشتقات مالی چیست؟ معرفی انواع مشتقه مالی و ابزار های آن
کاربردهای مشتقات مالی در بازارهای مالی
- پوشش ریسک یا هجینگ (Hedging)
یکی از کاربردهای اصلی مشتقات مالی، مدیریت و پوشش ریسک است. پوشش ریسک تلاشی برای به حداقل رساندن ضرر احتمالی ناشی از نوسانات قیمت یک دارایی است. هنگامی که شما هج می‌کنید، در واقع یک پوزیشن شرط‌بندی با حجم پایین در جهت مخالف پوزیشن معاملاتی اصلی خود، روی یک دارایی مشابه یا مرتبط می‌گیرید. این می‌تواند به عنوان یک بیمه‌نامه در برابر موقعیت معاملاتی اصلی شما در نظر گرفته شود و موقعیت سرمایه‌گذار را در برابر تغییرات ناخواسته احتمالی قیمت دارایی تضمین می‌کند.
- سفته بازی بر اساس حدس و گمان (Speculation)
علاوه بر پوشش ریسک، مشتقات مالی را می‌توان برای سفته‌بازی با هدف سود بردن از نوسانات قیمت دارایی پایه استفاده کرد. با سرمایه‌گذاری در اوراق مشتقه مالی، می‌توانید در بازارهای دوطرفه از کاهش قیمت (پوزیشن شورت) و افزایش (پوزیشن لانگ) سود ببرید. علاوه‌بر این، این ابزار به شما این امکان را می‌دهد که بدون داشتن مالکیت فیزیکی یک دارایی، از فروش کوتاه مدت آن سود کسب کنید.
- دسترسی به دارایی‌ها
مشتقات مالی به سرمایه‌گذاران امکان دسترسی به دارایی‌هایی را می‌دهند که بدون این ابزارها امکان معامله آن‌ها وجود ندارد. از طریق قراردادهای آتی یا صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) که قراردادهای آتی را برای شما می‌خرند، می‌توانید به این دسته دارایی‌ها دسترسی پیدا کنید.
-
قابلیت سفارشی سازی
معاملات مشتقه مالی را می‌توان برای معاملات خاص سفارشی سازی کرد. این امکان به سرمایه‌گذاران این اجازه را می‌دهد که مشتقات مالی را بر اساس نیازهای خود طراحی کنند و از آن‌ها برای معاملات خاص استفاده کنند.
نوع‌های مختلفی از ابزارهای مشتقه مالی برای اهداف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما اکثراً، قراردادهای آتی و اختیار معامله از محبوب‌ترین ابزارهای مشتقات مالی هستند.
قرارداد آتی یا فیوچر (Futures)
قرارداد آتی یک توافق است برای خرید یا فروش یک دارایی به قیمت ثابت در آینده. در این قراردادها، خریدار و فروشنده متعهد به مبادله آینده دارایی به قیمت تعیین شده هستند. به عنوان مثال، فرض کنید شما کشاورزی هستید و می‌دانید که در مهرماه ۵ تن سیب‌زمینی برای فروش خواهید داشت. شما می‌توانید با یک قرارداد آتی توافق کنید تا محصول خود را با یک قیمت مشخص در مهرماه آینده بفروشید. همچنین، یک خریدار که احتمال می‌دهد قیمت سیب‌زمینی افزایش یابد، می‌تواند برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاری خود اقدام به خرید این قرارداد آتی کند یا از آن به عنوان ابزار سفته‌بازی برای کسب سود استفاده کند.
قراردادهای اختیار معامله یا آپشن (Options)
قراردادهای آپشن به دو صورت درخواست اختیار خرید (call option) یا اختیار فروش (put option) انجام می‌شوند. در این قراردادها، حامل حق خرید یا فروش دارایی به قیمت مشخص در یک تاریخ آینده است. معامله‌گر با پرداخت کارمزد معینی، توافق می‌کند که در تاریخ معین سهام مورد نظر را به قیمت معین بخرد یا بفروشد. اگر در پایان مدت قرارداد قیمت سهم به مقدار تعیین شده نرسید، حامل حق به هیچ تعهدی متعهد نخواهد شد. این امکان را دارید که با پرداخت کارمزد، قرارداد را فسخ کنید و معامله را با قیمت لحظه‌ای انجام دهید.
اهرم یا لوریج (Leverage)
اهرم یا لوریج به شما این امکان را می‌دهد که با استفاده از سرمایه‌گذاری نه چندان زیاد، حجم زیادی از دارایی را معامله کنید. این ویژگی به شما این امکان را می‌دهد که با سرمایه کمتر، سود بیشتری کسب کنید. با این حال، باید به یاد داشته باشید که در صورت حرکت بازار در جهت مخالف، اهرم ممکن است خسارت‌های بزرگی را برای شما به همراه داشته باشد.
پیمان آتی یا قراردادهای فوروارد (Forwards)
قراردادهای فوروارد همانند قراردادهای آتی اما در بورس آزاد معامله نمی‌شوند. این قراردادها به صورت سفارشی بین دو طرف توافق می‌شوند و استاندارد نیستند. به دلیل ماهیت خارج از بورس، این قراردادها خطرات خاص خود را دارند.
مبادله (Swap)
مبادله یا سوآپ یکی از ابزارهای مشتقات مالی است که معمولاً برای پوشش ریسک استفاده می‌شود. در این ابزار، جریان نقدی بین دو طرف مبادله می‌شود. به عنوان مثال، با یک مبادله می‌توانید به شخص ثالث تعهد دهید که نرخ بهره را پرداخت کنید و به عوض از وی می‌توانید بهره‌ای با نرخ ثابت دریافت کنید.
قراردادهای سبد دارایی‌های متفاوت (CFD)
CFD یکی از محبوب‌ترین ابزارهای مشتقات مالی است که بدون مالکیت فیزیکی دارایی اساسی، به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که از افزایش و کاهش قیمت دارایی‌ها سود کسب کنند. این ابزار به شما این امکان را می‌دهد که در انواع بازارهای مالی مختلف معامله کنید.
