نرخ بهره (Interest Rate) چیست؟ به زبان ساده، اگر بخواهیم نرخ بهره را توضیح دهیم، باید بگوییم که مبلغی است که شما به ازای دریافت وام پرداخت می‌کنید. به عبارت دیگر، وقتی شما وامی دریافت می‌کنید، باید مبلغ دریافتی را به همراه مبلغ بهره آن را در طی مدت معینی بازپرداخت کنید. این مبلغ اضافی که به عنوان نرخ بهره در نظر گرفته می‌شود، در تمام وام‌های بانکی، کارت‌های اعتباری، وام‌های مسکن و حتی وام‌های دانشجویی وجود دارد.
نرخ بهره چیست؟ معرفی کامل Interest Rate
دریافت نرخ بهره بر روی وام‌ها، به جبران کاهش ارزش پول در طول زمان مرتبط است. وقتی شما وامی دریافت می‌کنید، باید در طول زمان، مبلغ وام را با بهره‌ای که پرداخت می‌شود، بازپرداخت کنید. در این مدت، ارزش پول دریافتی تغییر می‌کند و به منظور جبران این تغییرات، مبلغی به عنوان بهره به مبلغ اصلی اضافه می‌شود.
معمولاً وقتی شما به عنوان وام‌گیرنده، رفتار اعتباری مسئولانه‌ای از خود نشان می‌دهید، می‌توانید وام‌های بعدی خود را با نرخ بهره کمتری دریافت کنید. این رفتارهای اعتباری مسئولانه شامل پرداخت به موقع و دقیق اقساط بازپرداخت وام می‌شود. میزان نرخ بهره یا مبلغی که به عنوان سود پرداخت می‌شود، به مدت زمان بازپرداخت و نوع بهره بستگی دارد. زمانی که نرخ بهره ثابت است، مبلغ سود پرداختی تغییر نمی‌کند اما در صورت نرخ بهره متغیر، مبلغ سود پرداختی به تغییرات شاخص بستگی دارد. در واقع، زمانی که شاخص تغییر می‌کند، میزان بهره نیز تغییر می‌کند.
معرفی انواع نرخ بهره برای درک دقیق‌تر از نرخ بهره و نقش آن در بازارهای مالی، بهتر است که ابتدا با انواع آن آشنا شویم:
نرخ بهره ثابت
همان‌طور که از نامش پیداست، نرخ این نوع بهره در طول مدت مشخصی ثابت است و تا زمان بازپرداخت تغییر نمی‌کند. این نوع بهره معمولاً برای وام‌هایی استفاده می‌شود که در طی مدت زمانی معینی مانند ۲ تا ۵ سال بازپرداخت می‌شوند. به عنوان مثال، وام‌های مسکن یکی از مثال‌هایی از نرخ بهره ثابت هستند. در این نوع وام، شما برای مدت مشخصی زمان دارید تا وام را بازپرداخت کنید و در این مدت، نرخ بهره ثابت خواهد ماند.
نرخ بهره متغیر
نرخ بهره متغیر یا شناور، به طور دقیق در جهت مخالف نرخ بهره ثابت عمل می‌کند. در این نوع بهره، هیچ درصد ثابتی برای پرداخت وجود ندارد و معمولاً وام‌دهندگان مبلغ بهره را در طول زمان افزایش می‌دهند. به علت اینکه این موضوع می‌تواند اختلافات زیادی بین وام‌دهنده و وام‌گیرنده ایجاد کند، وام‌دهندگان از یک مرجع دقیق برای محاسبه نرخ بهره متغیر استفاده می‌کنند.
نرخ بهره سالانه
نرخ بهره سالانه یا به اختصار APR، نوعی از بهره است که باید در طول مدت مشخصی پرداخت شود. طی یک سال، همه هزینه‌های نرخ بهره و کارمزد‌ها از وام‌گیرنده دریافت می‌شود. این نوع بهره معمولاً به صورت درصد و سالانه مشخص می‌شود. به عنوان مثال، فرض کنید یک وام ۱۰ میلیونی دریافت کرده‌اید. در طول سال، شما موظفید ۱ میلیون بهره را پرداخت کنید. میزان بهره سالانه، به طول زمان بازپرداخت و نوع بهره بستگی دارد. اگر بازپرداخت شما دو ساله باشد، هر سال باید بهره متفاوتی را با توجه به ارزش ارز پرداخت کنید.
نرخ بهره ممتاز
این نرخ، سودی است که بانک‌ها برای بهترین مشتریان خود در نظر می‌گیرند. همان‌طور که اشاره کردیم، اگر مشتریان یک بانک، رفتارهای اعتباری مسئولانه از خود نشان دهند، امتیازاتی را دریافت می‌کنند که مربوط به همین نرخ ممتاز می‌شود. نرخ ممتاز در واقع، نرخی است که یک بانک، بهترین مشتریان مالی خود را انتخاب و به آنها سرویس می‌دهد.
در نرخ بهره ممتاز، بانک‌ها به بهترین مشتریان خود وام‌هایی ارائه می‌دهند که بهره نسبتا کمتری دارد. البته، بهره اصلی وام، در طول مدت زمان تغییر می‌کند و به نرخ پایه بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر یک بانک، وام‌هایی با بهره ۰.۵ درصد به تمام مشتریانش ارائه دهد، این نرخ بهره را برای مشتریان ممتاز، ۰.۲ درصد در نظر می‌گیرد.
نرخ بهره تخفیف دار
بهره تخفیف دار در واقع، نوعی نرخ بهره نسبتا کمتر از بهره متغیر استاندارد است. بانک‌ها برای مدت زمان‌های خاصی، این بهره تخفیف دار را بر روی وام‌های خود قرار می‌دهند تا تبلیغی برای سیستم بانکی خود انجام دهند. در این مدت زمان، هر مشتری که وام دریافت کند، نرخ بهره بسیار کمی که شامل تخفیف است، بر روی وام او محاسبه می‌شود. معمولا از بهره تخفیف دار در وام‌های کوتاه مدت استفاده می‌شود. به عنوان مثال، وام‌های دو ساله که شامل تخفیف می‌شوند، با بهره‌ای کمتر باید بازپرداخت شوند.
نرخ بهره ساده
یکی دیگر از انواع نرخ بهره که بیشتر در وام‌های کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد، بهره ساده است. در نرخ ساده بهره، اصل بازپرداخت وام شما به علاوه میزان بهره محاسبه می‌شود و هیچ تغییری نمی‌کند. به عنوان مثال، اگر یک وام ۱۰ میلیونی یک ساله با نرخ بهره ساده ۵ درصد دریافت کنید، باید ۱۰ میلیون به علاوه ۵۰۰ هزار تومان در پایان سال بپردازید. بهره ساده در میان وام گیرندگان بسیار محبوب است و بسیار اقتصادی به نظر می‌رسد.
Interest Rate توسط چه سازمانی تعیین می‌شود؟
اگر هر بانک به صورت مستقل نرخ بهره خود را تعیین کند، جامعه اقتصادی دچار آشفتگی خواهد شد. در نتیجه تعیین بهره باید توسط یک سازمان ذی صلاح تعیین شود. به همین علت است که در اکثر کشورها از جمله ایران، Interest Rate توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. بانک مرکزی با در نظر گرفتن پارامتر‌های مختلفی مانند سیستم پایداری قیمت، نقدینگی مناسب در اقتصاد کشور، رصد فعالیت بانک‌های دولتی و خصوصی و… می‌تواند نرخ بهره مناسبی تعیین کند تا تعادل بازار اقتصادی در جامعه حفظ شود.
چه مواردی بر نرخ بهره تاثیرگذار است؟
عوامل زیادی می‌تواند بر روی نرخ بهره تاثیر بگذارد و میزان آن را کم و زیاد کند. برخی از این عوامل موثر عبارتند از:
میزان درآمد: میزان درآمد افراد و افزایش حقوق، ارتباط مستقیمی با میزان بهره دارد. هر چه حقوق افراد جامعه افزایش یابد، نرخ بهره وام‌ها نیز بیشتر می‌شود. میزان تقاضا: هر چه تقاضا برای دریافت وام بیشتر باشد، نرخ بهره نیز بیشتر می‌شود. این دو عامل، رابطه مستقیم با یکدیگر دارند. نوع وام: هر چه یک وام، ریسک‌های بیشتری جهت عدم بازپرداخت وام داشته باشد، نرخ بهره آن نیز بیشتر می‌شود. به عنوان مثال، وام‌های بدون ضامن و وثیقه، بهره بالاتری دارند.
شرایط اقتصادی: زمانی که وضعیت اقتصادی جامعه رو به مثبت باشد و رشد خوبی به دست آورد، تقاضا برای وام نیز بیشتر می‌شود. در نتیجه، افزایش تقاضا باعث افزایش بهره نیز می‌شود.
نرخ تورم: تورم و نرخ بهره نیز با یکدیگر رابطه مستقیم دارند. هر چه میزان تورم در یک جامعه بیشتر باشد، بهره بیشتری برای وام‌ها در نظر گرفته می‌شود. چرا Interest Rate در اقتصاد کشور مهم است؟نرخ بهره یکی از عوامل بسیار مهم در چرخه اقتصادی و سطح رفاه افراد در جامعه است. اگر این نرخ بسیار بالا باشد، فرد وام‌دهنده سود بیشتری دریافت خواهد کرد و وام‌گیرنده هم باید مبلغ بیشتری به ازای دریافت وام بازپرداخت کند. در نتیجه بسیار طبیعی است که متقاضیان دریافت وام بسیار کم شوند و در مقابل پول احتکار شده در سیستم بانک افزایش پیدا کند.
در مقابل اگر نرخ بهره بسیار پایین باشد، افراد کمتری به سپرده‌گذاری در بانک علاقه نشان می‌دهند و میزان نقدینگی بانک برای ارائه وام و بازگرداندن سرمایه به چرخه اقتصادی کم خواهد شد. در نتیجه بسیار مهم است که Interest Rate در شرایط برد-برد تعیین شود و هم برای متقاضی وام و هم برای وام‌دهنده سود کافی داشته باشد. در نتیجه تعیین صحیح و منطقی نرخ بهره، پول نقد به چرخه اقتصادی باز می‌گردد و صرف خرید کالا یا خدماتی خواهد شد که در نتیجه آن سطح رفاه زندگی جامعه بالا خواهد رفت.
